فصل برداشت یک محصول که میرسد، کارگر میگیرد تا بار درختان را بچینند، در جعبهها بگذارند و روانه بازار کنند. محصول به اندازهای است که باید مقداری از آن را در سردخانهای جای بدهد و بهتدریج به بازار بفرستد. او برای بار دادن درختان باغش مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته است، اما مصیبت اصلی از هنگامی شروع میشود که میوهها از بالای شاخههای درختان به جعبهها منتقل و شمارش معکوس برای خراب شدن آنها شروع میشود. سردخانه مجهزی در آن حوالی نیست و باید بار را به قزوین بفرستد. تا ماشین در صف قرار گیرد و جعبهها به درون اتاقهای سردخانه فرستاده شود، 2 روز طول میکشد. تا خبر ورود میوهها به سردخانه را نشنود، خواب به چشمانش نمیآید. با خود میگوید اگر حوالی باغش سردخانه وجود داشت، نیازی نبود این همه زحمت را تحمل کند. این مرارت را همه باغداران قزوینی از نزدیک تجربه کردهاند.
علی طاهری، باغهای سیب وسیعی در استان قزوین دارد و یکی از باغداران نمونه استان است. او 2 هفته پیش به فرانسه سفر کرد تا از نزدیک صنایع پیشرفته بستهبندی میوه را ببیند. برنامهریزی میکند تا تجهیزات بستهبندی را کنار باغهای خودش برپا کند. برای این کار نیاز به سردخانه دارد و در گرفتن وام برای تاسیس سردخانه با مشکلات زیادی روبهرو شده است.
کمبود سردخانه بزرگترین مشکل باغداری در قزوین است. در این استان سالانه بیش از 2 میلیون تن میوه و محصولات کشاورزی به عمل میآید، اما ظرفیت سردخانههای این استان فقط 42 هزار تن است. علی اکبری، مدیر صنایع جهاد کشاورزی استان قزوین، به «همشهری» میگوید: «با توجه به نیازهای استان قزوین، ظرفیت سردخانههای استان باید 3 برابر شود. ما تا چند سال آینده باید حدود 30 سردخانه با ظرفیت میانگین 10 هزار تن بسازیم تا پاسخگوی نیازهای استان باشد.» به گفته این مقام مسئول این تعداد سردخانه به 60 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد و به کسانی که درخواست سردخانه ارائه میدهند، تا 80 درصد هزینه ساخت تسهیلات داده میشود. اما تعدادی از متقاضیان ساخت سردخانه، میگویند که گرفتن وام برای این کار تقریبا غیرممکن است.
احمد عسگری، باغداری است که در 4 سال گذشته تلاش کرده در زمینهایی که پس از شهر اقبالیه در 14 کیلومتری جاده قزوین به تاکستان قرار دارد، سردخانهای بسازد، اما هنوز موفق به این کار نشده است. او در گفتوگو با خبرگزاری «مهر» بخشی از مشکلاتی را که در این راه داشته، شرح داده است. عسگری میگوید: «تاکنون یک میلیارد و۵۰۰ میلیون تومان هزینه کردهام. قرار بود برای این کار 2 میلیارد تومان وام بدهند که بهدلیل برآورد کمتر کارشناسان، نتوانستم به موقع وام را دریافت کنم. ساخت سردخانه فقط بهدلیل پرداخت نشدن تسهیلات بانکی و نپذیرفتن سند بهعنوان وثیقه، 2 سال عقب افتاد.
بهدلیل افزایش هزینهها و طولانی شدن کار و گران شدن ارز، بیش از۱۰۰ میلیون تومان ضرر کردم و مجبور شدم خانه و کاشانهام را با کمترین قیمت بفروشم تا ساخت بنا تکمیل شود.» او میافزاید:
«2 قسط در 2 مرحله به مبلغ یک میلیارد تومان دریافت کردهام و گفتهاند قسط سوم را پس از ورود دستگاهها خواهند داد که نگرانکننده است چون من امروز و در این زمان به این پول نیاز دارم.» عسگری میگوید: «من که با ذوق آمده بودم امروز دیگر هیچ رغبتی برای ساخت سردخانه ندارم.» با این حال، او امیدوار است که تا پایان امسال سردخانهاش آماده بهرهبرداری شود.
نبود سردخانه در قزوین همه باغداران را به زحمت انداخته و هزینهها را افزایش داده است.
سعید طاهرخانی، که باغهایش در تاکستان قرار دارد و بهدلیل اعمال مدیریت علمی بر باغهای هلو و شلیل، باغدار نمونه استان شده است، به «همشهری» میگوید: «اغلب محصولات باغی استان قزوین در شهرهای تاکستان و بویینزهرا بهعمل میآید، اما این شهرها سردخانه ندارند. در تاکستان یک سردخانه قدیمی وجود داشت که بهتدریج فرسوده شد و از بین رفت. بنابراین باغداران ناچارند که برای ذخیره میوه خود، محصول را به قزوین بفرستند که بههمین دلیل، هزینه ترابری بیشتری به آنان تحمیل میشود.» هزینه حملونقل میوه در تاکستان به ازای هر کیلو 5 تا 6 تومان است، اما کشاورزانی که میوه را به قزوین میفرستند، باید برای هر کیلو گرم 10 تومان بیشتر هزینه بپردازند.
طاهرخانی میگوید: « تعهد برخی سردخانهداران در قزوین کم است و همیشه بیشتر از ظرفیتشان قرارداد میبندند. بنابراین در زمانی که باغداران میوه را از درخت میچینند، حجم گستردهای از محصول به سردخانهها روانه میشود.» او میافزاید: « باغداران 10 روز بیشتر فرصت ندارند که میوه خود را برداشت کنند و هرچه زودتر باید میوه را به سردخانه برسانند.
به همین دلیل در این 10 روز وانتها و کامیونهای بسیاری به سمت سردخانههای قزوین حرکت میکنند. اما آنها باید ساعتها در صف بمانند تا بار خود را به سردخانهها تحویل دهند.
سردخانهها نیز وقتی که بار را تحویل میگیرند، چون لیفتراک و کارگر به اندازه کافی ندارند، بار را روی زمین میگذارند تا آخر وقت آن را وارد اتاقهای سردخانه کنند.» این باغدار نمونه قزوینی اضافه میکند: «به این ترتیب دستکم میوهها 48 ساعت پس از چیده شدن خارج از سردخانه میمانند، درصورتی که هر چه دیرتر میوه به سردخانه برسد، از طول عمر انباریاش کم میشود.» طاهرخانی میگوید: «برخی از باغداران از جمله خود من، بهصورت شخصی درخواست مجوز سردخانه کردهایم. من درخواست ایجاد سردخانهای به ظرفیت 3 هزار تن را دادهام که امسال بهطور آزمایشی 600 تن از این ظرفیت را ایجاد خواهم کرد تا اگر استفاده از آن رضایتبخش بود، ظرفیت آن را گسترش دهم.»
هزینه تاسیس سردخانه بسته به کشور سازنده ادوات و تجهیزات سردخانهای متفاوت است. بهطور میانگین هزینه ایجاد سردخانه به ازای هر تن 450 تا 500 هزار تومان است که تامین این هزینه حتی برای باغداران نمونه و برخوردار استان نیز دشوار است. بههمین دلیل اگر وضع اعطای وامهای دولتی بهتر نشود، همچنان باید جعبههای میوهای را دید که بهدلیل نبود ظرفیتهای سردخانهای زیرآفتاب از بین میروند.